VII sinif "Birdəyişənli xətti tənlik" Mövzusunun Tədrisinə Aid Dərs Nümunəsi

DƏRS 3.12

Birdəyişənli xətti tənlik

STANDART: 2.2.2.

Mövzu: Birdəyişənli xətti tənliyi, modul işarəsi daxilində dəyişəniolan tənliyi və ikidəyişənli iki xətti tənliklər sistemini həll edir.
Təlim nəticəsi: Birdəyişənli xətti tənliyi, dəyişəni modul işarəsi daxilində olan tənliyi həll edir.

İş formasi: Qruplarla iş.

İş üsulu: Klaster, beyin həmləsi, müzakirə.

Reşurşlar: Dərslik, iş vərəqləri, İKT avadanlıqları.

DƏRSİN GEDİŞİ

1.Sinfin təşkili və davamiyyəti yoxlamaq. Riyaziyyat haqqında dahilərimizin dediyi bir neçə kəlamı xatırlatmaq.

Ev tapşırığı: Test üsulu ilə verilən işçi vərəqlər.

2. MOTİVASİYA: 1) Klaster üsulunun köməyi ilə tənlik haqqında indiyə qədər şagirdlərin öyrəndikləri yada salınır.

2) Birdəyişənli xətti tənliklər, dəyişəni modul işarəsi daxilində olan tənliklərin necə həll edildiyi xatırlanır.

Məqsəd: Mövzunu öyrənməyə başlayarkən şagirdlərin bu mövzu ətrafında nə bildiklərini aydınlaşdırmaq; dərsin sonunda şagirdlərin yeni nə öyrəndiklərini aşkara çıxarmaq;

Tədqiqat sualları:

1) Birhədli nəyə deyilir?
2) Çoxhədli nəyə deyilir?
3) Birhədlinin çoxhədliyə vurulması nəyə deyilir?
4) Çoxhədlinin çoxhədliyə vurulması nəyə deyilir?
5) Tənliyin hansı xassələri var?
6) Qarşısında ± olan mötərizələrin açılması qaydası neçədir?

Sinif şagirdləri 3 qrupa bölünür:                              

I qrup: N.TUSİ.

(13x-15) – (9+6x) = – 3x +6
13x – 15 – 9 – 6x = – 3x + 6
7x + 3x = 6+24
10x = 30 x=3 Cavab: x = 3

II qrup: LÜTFİZADƏ.

(x+2) (x+3) – (x – 5) (x+6) = 4
X²2x + 3x + 6 – x²+ 5x – 6x +30 = 4
4x = – 32
X = – 8 Cavab: x = – 8

III qrup: EVKLİD.

4x+7 + 3x – 2 – 5x – 2 = 32
5            2            2
2 • (x+7) +5 • (3x – 2) – 5 • (5x – 2) = 32 • 10
8x + 14 + 15x – 10 – 25 x + 10 = 320
– 2 x = 320 – 14
– 2 x = 306
x = – 153
Cavab: x = – 153
Əlavə tapşırıq:

9 x = 30 + 5 x

4x = 30 x = 7,5

Cavab: x = 7,5

Bir qrup digər qrupun həll etdiyi tapşırığın doğruluğunu yoxlayır. Bununla şagirdin sərbəstliyini, fikir azadlığını, özünə inam hissini stimullaşdırmaq; əməkdaşlıq etmək;

Bu misalları araşdırdıqdan sonra birdəyişənli xətti tənliyin ax = b (burada a ≠ o) olduqda tənliyin bir kökü var və x = b:a.

Əgər a=o olarsa, ox = b tənliyinin kökü yoxdur.

Əgər a = o, b = o olarsa ox = o tənliyinin sonsuz sayda kökü var.

İndi isə dəyişəni modul işarəsi daxilində olan tənliklərin həllini araşdıraq. Bunun üçün ədədin modulu nəyə deyilir?

/ -3/ =? / 7 / =? / – 2,3/ = ? / – 13 / = ? və s.
5
Ədədin modulu ya müsbət ədədə, ya da sıfıra bərabərdir.

/ – 5 / = / 5 / = 5

NÜMUNƏ: 1. / x / =5                                   Cavab: x = -5; x = 5
2. / 4x + 3 / = 7                                           Cavab: x = 1; x = – 2,5
3. / 3x + 1 / = 0                                           Cavab: x = – 1
                                                                                       3
4./ 2 x / = – 11                                             Cavab: Ø
Diqqət edilməli məqamlar: Dəyişəni modul işarəsi daxilində olan tənliklər ya iki kökü, ya bir kökü olur, ya da kökü yoxdur.

Ümumiləşdirmə və nəticə: Şagirdlər öyrəndiklərini möhkəmləndirmək üçün Çalışma № 8 – də seçmə yolu ilə (yəni həll etməkdən) tənliyin neçə kökü olduğunu müəyyən edirlər.

a) / 10 x – 9 / = 14                            2 kökü
b) / – 3 x + 21 / + 4 = 4                    1 kökü
c) / x + 11 / = – 2                               Ø
5
ç) / 1 – x /= 12 kökü
       4            2
d) 7 = / a -7 /                                      2 kökü
8
e) 1 – / 7 x – 1 / = 0                            2 kökü
6
Öyrəndiklərini möhkəmləndirmək məqsədi ilə Çalışma № 9

a) / x – 3 / = 2                                                              b) / x + 3 / = 1
x – 3 = – 2 və x – 3 = 2                                                 Cavab: Ø
x = 1 x = 5
Cavab: 1;5
c) / x – 19/= 1
      / 8 /
x – 19 = -1 və x – 19 = 1
  8                      8
x – 19 = – 8                                        x – 19 = 8
x = 11                                                  x = 27
Cavab: 11;   27
Müəllim birdəyişənli xətti tənliyin, dəyişəni modul daxilində olan tənliklərin həll üsulları haqqında öyrənilənləri ümumiləşdirir.

QİYMƏTLƏNDİRMƏ:

I səviyyə: Birdəyişənli xətti tənliyi, dəyişəni modul daxilində olan tənlikləri həll etməkdə çətinlik çəkir.

II səviyyə: Birdəyişənli xətti tənliyi həll edir, dəyişəni modul daxilində olan tənlikləri həll edərkən cüzi səhvlər edir.

III səviyyə: Birdəyişənli xətti tənliyi, dəyişəni modul daxilində olan tənlikləri sərbəst həll edir.

IV səviyyə: Birdəyişənli xətti tənliyi, dəyişəni modul daxilində olan tənlikləri əlverişli üsul tətbiq etməklə həll edir.

Mustafayeva Gülnarə İbrahim qızı,Göygöl şəhəri, S.Vurğun adına 3 nömrəli tam orta məktəbin riyaziyyat müəllimi

Mənbə:  www.tehsilproblemleri.com